Blijf uit de buurt van een dwaas

Spreuken 14:7
“Blijf uit de buurt van een dwaas, er komt geen verstandig woord over zijn lippen.”

Een dwaas is iemand die zegt: ‘Er is geen God.’ Blijf uit de buurt van zo iemand als het gaat om verstand en inzicht. Als God de bron van wijsheid is, dan mis je wijsheid als je God afwijst. Het feit dat je dat doet –je redder afwijzen- bewijst al dat het met je wijsheid droevig is gesteld. Verstandige mensen kunnen beter naar God blijven luisteren, dan hun oor te luisteren leggen bij het dwaze geklets van de wereld. Veel zogenaamde deskundigen blinken uit in onverstand, omdat ze geen rekening houden met de onzichtbare werkelijkheid. God, Jezus, engelen, demonen, ze worden allemaal als fabels afgedaan en wat overblijft zijn de blinde inzichten van mollen met een zonnebril. Ze werpen een hoop stof op maar er blijft alleen een gat over. Pas wanneer je het licht bent binnengegaan zie je hoe donker het buiten was.

Een spotter zoekt naar wijsheid-tevergeefs

Spreuken 14:6
“Een spotter zoekt naar wijsheid-tevergeefs, wie verstandig is, vindt zonder moeite kennis.”

Is dat niet raar, dat iemand zoekt naar wijsheid en dan God voorbij loopt? God, in wie alle schatten van wijsheid verborgen zijn? Met wijsheid schiep Hij hemel en aarde, met wijsheid bepaalde Hij de afstand van de aarde tot de zon, zodat we niet verbranden of bevriezen. Met wijsheid schiep Hij de dieren, planten, insecten, het water en de lucht, alles zo perfect in balans. De voedselketens, de seizoenen, alles is vol wijsheid. Maar de grootste uiting van Gods wijsheid is dat Hij de zonde uitwiste door zelf de straf ervoor te dragen. Gods geopenbaarde wijsheid vind je volmaakt terug in Jezus. Hoe wijs was Hij in al zijn antwoorden. ‘Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen’, getuigt van bovennatuurlijke wijsheid. De Bijbel is er duidelijk over: ‘Wie in wijsheid tekort schiet, vraagt God ernaar en je zult wijsheid ontvangen, zonder verwijt.’ Wie verstandig is keert zich tot God en ontvangt overvloedig wijsheid en inzicht, meer dan de wereld kan bieden.

Een betrouwbare getuige

Spreuken 14:5
“Een betrouwbare getuige spreekt de waarheid, een valse getuige strooit alleen maar leugens rond.”

Wat moet je hier nog aan toevoegen? Jezus werd veroordeeld op grond van valse getuigenissen. Hij liet het gebeuren om over ons een goed getuigenis te kunnen geven. Weet je dat Jezus een getrouwe getuige is, die de waarheid over jou spreekt? Hij zegt dat je geliefd bent en Gods kind en erfgenaam voor eeuwig. Geloof Hem, Hij is betrouwbaar. De valse getuige strooit met leugens zoals: je deugt niet, je schiet tekort, je verdient straf, je bent een zondaar, God houdt niet van jou. Leer de waarheid kennen, de betrouwbare getuige van de Vader. Zijn naam is Jezus en Hij houdt van je, Hij vindt jou OK. Hij getuigt in jouw voordeel bij de Vader, wanneer de aanklager je aanklaagt. Geniet van Hem, Hij zal je altijd opheffen en nooit neerdrukken. Je bent voor Hem uitverkoren en kostbaar.

Zorg voor de ossen

Spreuken 14:4
“Als er geen runderen zijn, kan de voederbak leeg blijven, de kracht van ossen biedt een rijke oogst.”

De les die je hieruit leert is dat je niet moet bezuinigen op het voer voor de ossen. Zonder ossen heb je wellicht wat kosten uitgespaard, maar je hebt geen rijke oogst. De ossen zijn de mensen die het goede nieuws vertellen. Je moet ze niet muilbanden, maar lekker van de oogst laten eten wanneer je aan het dorsen bent. Dat is een goede investering. God zegent je door mensen. 'Zorg dat ze het niet al zuchtende moeten doen, want dat zou jullie geen nut doen’, zegt Paulus. Hij heeft het dan over de oudsten van de gemeente. ‘Bid voor hen, want ze waken over je ziel.’ Zorg goed voor de ossen, dan zorgt God voor een rijke oogst.

De woorden van een dwaas

Spreuken 14:3
“De woorden van een dwaas zijn een stok voor zijn hoogmoed, wat een wijze zegt, biedt veiligheid.”

Hoogmoed komt voor de val. De hoogmoedige woorden van een dwaas –je weet wel, iemand die zegt dat God niet bestaat- veroorzaken zijn eigen val. Wie wijs is biedt veiligheid. Wie wijs is, wijst op Jezus. Daar is iedereen veilig. De grootste zondaar wordt door Hem in liefde aanvaard. Wijzen naar Jezus betekent altijd: geen veroordeling, geen beschuldiging, maar vergeving en verzoening, liefde en vrede. Dan geef je geen stok om te slaan, maar een stok en een staf om op te leunen.

Wie de juiste weg volgt

Spreuken 14:2
“Wie de juiste weg volgt, toont ontzag voor de HEER, wie verkeerde wegen gaat, minacht hem.”

Je luistert of je luistert niet, daar komt het op neer. Als je de raad van God niet opvolgt, minacht je Hem. De Here Jezus zei het zo: ‘Wie Mij liefheeft, bewaart mijn woord. Wie Mij niet liefheeft bewaart mijn woord niet.’ Je kunt dus aan het gedrag van mensen zien of ze God liefhebben of niet. Wie een verkeerde weg inslaat minacht niet alleen God, maar bewijst ook zichzelf geen dienst. Je komt namelijk altijd bedrogen uit. Jezus is de Weg, de Waarheid en het Leven. Wie Hem in geloof vertrouwt en volgt, wordt overvloedig gezegend met het goede. Je kan Gods liefde niet beter beantwoorden dan door te doen wat Hij je zegt. Je kunt ook jezelf [en anderen] geen betere dienst bewijzen

Vrouwe Wijsheid bouwt haar huis

Spreuken 14:1
“Vrouwe Wijsheid bouwt haar huis, Dwaasheid breekt het hare eigenhandig af.”

Wijsheid tegenover dwaasheid, bouwen tegenover afbreken. Jezus vertelt het verhaal van het fundament. Een huis zonder fundament ziet er stoer en sterk uit, maar is niet stormbestendig. Als de slagregens komen en de winden beuken tegen het huis stort het in. En zijn [bouw]val is groot. Jezus is ons fundament. Hij heeft het zelf gelegd. Het bestaat uit genade, gerechtigheid en liefde. Niet die van ons maar die van Hem. Dat is waar we vast op staan. Wie daarop bouwt, bouwt met wijsheid. Steeds kun je terugvallen op je fundament: Ik ben geliefd en rechtvaardig uit genade, het is een geschenk van God. Geen eigen verdienste, maar de verdienste van Jezus. De boze kan niemand aanklagen en onderuithalen op dat fundament. Jezus zelf neemt het voor ons op, Hij draagt ons, zoals het fundament het huis draagt. Wat is het dwaas om een huis te bouwen zonder fundament.

Wanneer een rechtvaardige eet

Spreuken 13:25
“Wanneer een rechtvaardige eet, wordt hij verzadigd, een goddeloze houdt een hongerige maag.”

Jezus is alles voor ons. Hij is ons leven. Wie zich met Hem voedt zal nooit meer honger krijgen. Jezus noemt zijn lichaam en zijn bloed – het offer dat Hij heeft gebracht – ware spijs en drank. Brood des levens, levend water, hemels manna, dat is wat de rechtvaardige te eten krijgt. De goddeloze heeft dat niet, want Hij eet dat niet. Daarom houdt hij ondanks zijn voedsel toch steeds weer honger. De wereld kan een mens nooit de verzadiging en de vervulling geven die Jezus geeft. Hij kwam naar deze wereld om onze honger en dorst te stillen. Hij kwam om ons te voeden met het levende woord, de spijze die blijft. Maar ja, als je daar nooit van hebt geproefd, blijf je op zoek naar Jezus. ‘Kom tot Mij’, zegt Hij, ‘Ik geef je het water en het brood des levens om niet. Waarom weeg je geld af voor wat niet verzadigen kan? Hoor aandachtig naar Mij, opdat je het goede eet.’ Zie de goedheid van God: Hij geeft ons leven en voedsel in Christus. Meer dan Jezus hebben we niet nodig.

Wie zijn zoon de stok onthoudt

Spreuken 13:24
“Wie zijn zoon de stok onthoudt, haat hem, wie hem liefheeft, tuchtigt hem.”

Tuchtigen heeft een negatieve klank tegenwoordig. Maar tuchtigen betekent opvoeden, vormen en dat is soms niet leuk. Het is liefdeloos om te geloven dat opvoeden vanzelf gaat. Correctie is nodig, vooral in de jonge jaren van de jeugd. Ook wij worden uit liefde door God getuchtigd. Dat betekent niet dat Hij allerlei rampen naar ons toestuurt, of ons een pak slaag geeft, maar wel dat Hij ons leert op eigen benen te staan, ook als het moeilijk is. Hij leert ons op Zijn woord te vertrouwen en niet passief alles goed te vinden. Hij leert ons hoe we verzet kunnen bieden tegen verleiding en zonde door ons oog te richten op Jezus, die volhardde tot het einde. Tuchtigen betekent voor mij geen slachtofferhouding aan te nemen, maar te beseffen dat ik een zoon van God ben. Ik heb Zijn naam gekregen en Zijn beloftes, Zijn nabijheid en Zijn opstandingskracht. Ik kan alles verdragen omdat Hij met mij is. Tuchtigen is altijd pijnlijk omdat het gebeurt in moeilijke omstandigheden, maar Paulus zegt: ‘Uit die alle heeft de Heer mij gered.’ God slaat je niet, maar Hij houdt ook de stok niet tegen die jou slaat. Je mag sterker worden en ervaren dat je met Hem meer dan overwinnaar bent.

Pas ontgonnen land

Spreuken 13:23
“Het pas ontgonnen land schenkt arme mensen overvloed, onrecht rukt het van hen weg.”


Ik weet nog dat ik voor het eerst salaris kreeg. Ik hoefde mijn hand niet meer op te houden voor zakgeld, maar had nu zelf bezit. Wat een bijzondere ervaring was dat. Ik voelde me bevoorrecht, hoewel het geen topsalaris was, maar een beginnersloon. Voor een arme student betekende het overvloed. Hoe rijk zijn we geworden doordat Christus ons heeft rijk gemaakt. Leven en overvloed heeft Hij ons gegeven, zoals Hij had beloofd. Maar om in die zegen te staan en ervan te genieten, moet je wegblijven van onrecht. De ‘verloren zoon’ verliet zijn rijkdom en belandde in armoede en gebrek. Dat was het gevolg van zijn keuze. De rijkdom van zijn vader was onveranderd voor hem beschikbaar, dat merkte hij toen hij terugging. De liefde en de overvloed aan zegen van zijn vader waren niet veranderd. Het zijn de keuzes die we maken die bepalen of we de overvloedige rijkdom van Christus ervaren in ons leven. We kunnen door onrecht onszelf tekort doen. Het is niet God die Zijn hand van ons af trekt, nee, wij zelf kiezen er soms voor uit de genade weg te lopen. Gelukkig is er altijd de weg terug en de liefde van God voor ons is onveranderd dezelfde, elke dag opnieuw.

Rechtvaardigen wacht een beloning

Spreuken 13:21
“Zondaars treft ellende, rechtvaardigen wacht een beloning.”

We waren van nature zondaars, maar Jezus heeft ons rechtvaardig verklaard. Nu ziet God ons als rechtvaardig en dus zegent Hij ons. Het missen van Gods zegen is ellendig. Daarom biedt God deze zegen aan ieder aan. Jezus heeft voor ieder mens de prijs betaald om rechtvaardig te zijn. Het enige wat je hoeft te doen om rechtvaardig te worden is geloven in het offer dat Jezus daarvoor bracht. Jezus heeft niet alleen onze zonden weggedaan en alles wat tegen ons getuigde, maar Hij heeft ons ook voor eeuwig rechtvaardig verklaard. Hij heeft het volbracht en het wordt ons geschonken wanneer we het aannemen in geloof. Wil je zondaar blijven en in de ellende, of word je rechtvaardig en gezegend? Rechtvaardige mensen kunnen nog steeds fouten maken, maar ze worden hen niet meer aangerekend door God. Dat is een deel van de beloning die rechtvaardigen wacht.

Wie met wijzen omgaat, wordt zelf wijs

Spreuken 13:20
“Wie met wijzen omgaat, wordt zelf wijs, wie met dwazen verkeert, is er ellendig aan toe.”

Waar je mee omgaat, daar word je mee besmet, leert de Bijbel. Dat komt door het horen. Er zit kiemkracht in elk gesproken woord. Elk woord dat je hoort kan verandering geven aan je leven. Wie steeds wijsheid hoort, wordt ook zelf wijzer. Wijsheid is Jezus. Hij is Gods wijsheid. Wat Hij leerde wordt door de wereld dwaas genoemd, maar wie naar Hem luistert wordt gezegend met bovennatuurlijk inzicht. Die wijsheid is ons gegeven. We mogen ons er dagelijks mee voeden en worden steeds wijzer. Niet in de ogen van de wereld, maar in Gods ogen. Je bent er ellendig aan toe wanneer je deze wijsheid in je leven mist.

Vervuld verlangen

Spreuken 13:19
“Vervuld verlangen is een groot genot, een dwaas gruwt als hij zich niet inlaat met het kwaad.”

Vroeger maakten we als kind allerlei verlanglijstjes voor verjaardagen, voor sinterklaas, of voor andere feestjes. En hoe blij was je dan wanneer je kreeg wat je had verlangd. Dat is logisch, maar ten diepste zoeken we niet naar oppervlakkig genot, maar naar diep geluk. Het grootste cadeau dat alle verlangens vervult is Jezus. Wanneer je Hem hebt aangenomen van God de Vader is er niets meer te wensen over. Alles vindt zijn vervulling in Hem. In Hem hebben we alle zegen ontvangen. En het mooiste is, dat we levenslang aan het uitpakken zijn. Het cadeau is te groot om in een keer te doorgronden.
Een dwaas is iemand die Jezus afwijst. Voor hem blijft alleen het aardse over, het tijdelijke, het kwaad. Wat een armzalig leven. De dwaas gruwt van zijn leven zonder genot en verpoost zich met het kwaad. Dood en leven liggen zo dicht bij elkaar. Soms hoef je alleen maar je hand of je hart open te doen.

Het erfdeel voor je kleinkind

Spreuken 13:22
“Een goed mens laat ook een kleinkind een erfdeel na, een zondaar vergaart bezit voor een rechtvaardige.”

Wat is jouw erfdeel voor je kinderen en kleinkinderen? We denken dan vaak aan geld en goederen, maar de beste erfenis is het kennen van Jezus. Als je dat kan doorgeven aan je kinderen en kleinkinderen is dat het beste erfdeel wat je kan geven. Wat een zondaar vergaart aan bezit en spullen zal hij niet meenemen na zijn dood. Maar de erfenis van een rechtvaardige gaat wel mee de eeuwigheid in. Wat een heerlijk vooruitzicht dat we elkaar nooit zullen hoeven achterlaten. Door Jezus is de hemel met de aarde verbonden en grootouders met hun nageslacht.

Schande of eer

Spreuken 13:18
“Wie zich niet laat terechtwijzen, wachten armoede en schande, wie berispingen aanvaardt, wordt geëerd.”

Ouders beginnen al vroeg hun kinderen terecht te wijzen. Dat hoort bij de opvoeding. Maar er komt een tijd dat we dat vervelend vinden en we ons ertegen gaan verzetten. We weten het nu wel, we zijn nu volwassen. Als kind wil je nog wel toegeven dat je niet alles door hebt, maar als volwassene voel je dat je eer op het spel staat. En dat is ook zo! Je verliest je eer als je goede raad in de wind slaat. Je verliest misschien wel je inkomen en status door eigenwijs niet te luisteren. Maar wie verstandig is, maakt gebruik van de lessen die anderen al hebben geleerd. Ze brengen je voordeel en eer, ook al lijkt het daar in eerste instantie niet op en ook al voelt het alsof je dom bent als een ander je terecht wijst. God is de beste raadgever en de beste opvoeder. Wie zich door Hem laat gezeggen wordt overvloedig gezegend en geëerd.

Een betrouwbare boodschapper redt

Spreuken 13:17
“Een onbetrouwbare bode brengt onheil teweeg, een betrouwbare boodschapper redt.”

Ik moet denken aan het verhaal van Gechazi, de knecht van Elisa. Hij loog tegen Naäman en dat kwam hem duur te staan. De leugen om bestwil maakte hem levenslang ziek. Ook de knecht die aan David vertelde dat hij Absalom had gedood, moest zijn leugen met de dood bekopen. Ananias en Saffira zijn voorbeelden van leugenachtige getuigen, ze stierven. Het onheil van de onbetrouwbare bode komt meestal op zijn eigen hoofd terecht. Hoe lieflijk zijn dan de voeten van hem die een betrouwbare boodschap brengt. Goede tijding is heilzaam voor de brenger en voor de ontvanger. Wij zijn geroepen om getuigen te zijn, boodschappers van het goede nieuws. De boodschap van Gods verzoenende liefde is goed voor iedereen, de zender en de ontvanger. De zegenende ziel wordt ook zelf gezegend. Niet de boodschap maar de boodschapper maakt het verschil.

Een verstandig mens handelt met overleg

Spreuken 13:16
“Een verstandig mens handelt met overleg, een dwaas spreidt onverstand tentoon.”

Wat zou er gebeurd zijn, als Adam en Eva hadden overlegd voor ze van de verboden vrucht gingen eten? Wat zou er gebeurd zijn, wanneer ze bij dat overleg ook God hadden betrokken? Ach, het antwoord laat zich raden. Hoeveel foute beslissingen zouden voorkomen zijn, wanneer er goed overleg had plaatsgevonden? Hoe zou de wereld er dan hebben uitgezien? We kunnen erover mijmeren, maar dan vervallen we in ‘wat als’ gedachten die niets oplossen. Nee, we kunnen ons beter op de toekomst richten. Hoe nemen we onze beslissingen? Vertrouwen we op ons eigen inzicht of laten we ons adviseren? En wie is onze raadgever? Een van Gods namen is Raadsman. Zijn advies is gratis en betrouwbaar.

Inzicht maakt een mens geliefd

Spreuken 13:15
“Inzicht maakt een mens geliefd, trouweloosheid brengt hem op een kronkelig pad.”

Iedereen wil geliefd zijn, daar hebben we allemaal behoefte aan, zo zijn we geschapen, met een innerlijke behoefte aan liefde en bevestiging. De narigheid is dat we het elkaar niet kunnen geven. We zuigen elkaar leeg, overvragen elkaar en het gevolg is wegblijven, ontrouw worden, de relatie beëindigen. En zo is de mens gekomen op een stelsel van kronkelige paden die de bijbel dwaalwegen noemt. ‘Schapen zonder herder’, noemt Jezus hen die daarop lopen. Jesaja zegt: ‘Ieder dwaalde op zijn eigen weg.’ Het geheim heet inzicht. Wijsheid mag ook. Wij noemen Hem Jezus. Hij is onze wijsheid en ons inzicht. Hij leert ons het hart van de Vader kennen en maakt ons geliefd en aanvaard. Hij vertelt ons dat we geliefd en aanvaard zijn voor altijd. Hij bevestigt dat keer op keer. Je bent geliefd en aanvaard. Geliefd en gewenst. Geliefd en gewaardeerd. Geliefd en gezegend. Nu hebben we geen mensen meer nodig als bron van bevestiging en liefde. Weg met de kronkelige paden. We kunnen zelfs leven met mensen die ons niet begrijpen, want we zijn geliefd en aanvaard door God zelf. Het inzicht in Gods liefde heeft onze behoefte vervuld. We kunnen nu ook trouw blijven aan ontrouwe mensen, net als Hij.

De lessen van de wijze zijn een bron van leven

Spreuken 13:14
“De lessen van de wijze zijn een bron van leven, ze laten je ontkomen aan de strikken van de dood.”

Martha en Maria waren twee zussen die bezoek kregen van Jezus. Martha ging meteen het huis schoonmaken en een maaltijd bereiden. Dat was veel werk. Al die tijd zat haar zus te luisteren aan de voeten van Jezus. Hij vertelde hoe je kan ontkomen aan de strikken van de dood. Martha werd kwaad omdat haar zus haar niet hielp bij al het werk. Maar Jezus zei dat Maria het beste deel had gekozen. Wat is er belangrijker: luisteren naar reddende levenslessen van Jezus, of je doodwerken om een nette indruk te maken op anderen? Ik zit liever bij de bron en laat het werk er even voor liggen. Je moet kiezen voor het beste deel. De rest komt daarna. Heb je vandaag al geluisterd?

Wie een gebod veracht, zal daarvoor de prijs betalen

Spreuken 13:13
“Wie een gebod veracht, zal daarvoor de prijs betalen, wie het in acht neemt, wordt beloond.”

In de maatschappij waarin we leven, hebben we geboden die ons leven moeten veraangenamen en beschermen. Zonder wetten en regels heerst er chaos. Bij God is het niet anders. Wie de geboden veracht betaalt daarvoor de prijs, een boete of gevangenisstraf. Maar wie de wetten van God overtreedt betaalt met zijn leven. De prijs voor de zonde is de dood. Niemand kan Gods wetten vlekkeloos onderhouden en zo is voor ieder de dood het einde van de wet. Maar Jezus is gekomen om in onze plaats Gods wetten te vervullen. Wat wij niet konden heeft Hij voor ons gedaan. Hij nam onze zonden en droeg voor ons de dood. Onze overtredingen zijn dus al geoordeeld. Nu spreekt God ons vrij van schuld en straf door het offer van Jezus. Hij heeft voor ons de vloek gedragen, zodat wij worden beloond voor het volbrengen van de wet. Alle zegen die God heeft beloofd is ons deel geworden, doordat Christus met ons heeft geruild. Hij nam de straf en de dood en wij krijgen vrijspraak en zegen. Zo heeft God het gewild en gedaan. Zo is aan Gods rechtvaardigheid en liefde recht gedaan.

Almaar onvervulde hoop maakt ziek

Spreuken 13:12
“Almaar onvervulde hoop maakt ziek, vervuld verlangen is een levensboom.”

Mensen zeggen wel eens tegen elkaar:‘Ik word er ziek van.’ Dat bedoelen ze natuurlijk niet letterlijk, maar soms gebeurt het wel zo. Je kunt ziek worden zegt de Bijbel van te lang moeten wachten. Je hoop wordt wanhoop en tenslotte geef je het op. De vlam van verwachting dooft uit en maakt je ziek. Veel mensen leven in depressie vanwege niet uitgekomen verwachtingen. Ze hebben het gevoel nergens meer voor te leven. Op mensen moet je niet vertrouwen, maar wel op God. Alles wat Hij heeft beloofd zal waar zijn. Al zijn beloftes – hoeveel ook – zijn JA en Amen. Jezus staat daar borg voor. Hij is de vervulling van ons hopen. Hij is de levensboom die mensen uit de depressie haalt en leven geeft. Door Hem zijn we geliefd en aanvaard bij God de Vader. Door Hem heeft ons leven betekenis en inhoud gekregen voor eeuwig. Het langgerekte hopen is voorbij en de genezing is gekomen.

Gestage groei maakt rijk

Spreuken 13:11
“In de schoot geworpen rijkdom is weer snel verdwenen, gestage groei maakt rijk.”

‘Zo gewonnen, zo geronnen’, zegt het spreekwoord. Rijkdom die je zomaar ontvangt ben je vaak ook zo weer kwijt, omdat je levensstijl die rijkdom niet heeft gebracht. Door je verkeerde levensstijl ben je niet rijk geworden en kun je de ontvangen rijkdom niet vasthouden. Gestage groei maakt rijk, zegt de tekst. Dat is ook zo in het geloof. God heeft je al zijn schatten, al zijn rijkdom en al zijn zegen geschonken in Christus. Maar door het proces van geloof gaan we steeds meer ontdekken hoe rijk we zijn in Hem. Die rijkdom die we kennen door ervaring maakt ons leven echt rijk, die raken we niet kwijt. Het andere is nog theorie en daar kunnen we ons naar uitstrekken. Het kennen van God maakt ons leven rijker en rijker. En hoewel we alles reeds bezitten, mogen we er dagelijks naar jagen, om tenslotte volmaakt te beseffen hoe rijk we zijn in Hem.

Betweters maken ruzie

Spreuken 13:10
“Betweters maken ruzie, wie goede raad ter harte neemt, is wijs.”

Als je geen betweter bent heb je geen reden om ruzie te maken. Je kunt gewoon op God vertrouwen en je vasthouden aan Zijn beloftes. Je hoeft niet bang te zijn dat het verkeerd zal aflopen, want Gods woord houdt je staande. Ruzie maken is voor bangeriken, voor mensen zonder geloof. Dit is misschien iets te duidelijk uitgedrukt, maar daarom niet minder waar. Alle verdeeldheid, alle kerkscheuring, alle conflicten zijn veroorzaakt door angst. 'Nu moet ik ingrijpen anders gaat het fout', denk je soms. Die conclusie is wellicht uitstekend, maar de vraag is hoe je moet ingrijpen. In elk geval niet door je gelijk af te dwingen. De betweters zullen altijd aan het kortste eind trekken. Wat je nodig hebt is goede raad, wijsheid. Die is bij God in overvloed beschikbaar. Je hoeft je maar tot Hem te keren en je ontvangt je wijsheid, zonder verwijt. Maar neem dan wel Gods raad ter harte. Ga niet je medemens of je broeder bestrijden, maar degene die jullie uiteen wil drijven, namelijk de angst. Door Gods liefde tot je te nemen zal elke angst verdwijnen. Laat je vullen met Gods wijsheid en de oplossingen voor alle conflicten komen binnen je bereik.

Het licht van een rechtvaardige brengt vreugde

Spreuken 13:9
“Het licht van een rechtvaardige brengt vreugde, de lamp van goddelozen wordt gedoofd.”

Licht heeft iedereen nodig en wanneer het donker je benauwt, omdat je niet ziet wat er om je heen is, of waar je je voet kan zetten, dan brengt licht ook vrede en vreugde. Je kunt weer wat zien en kiezen. Maar wat een ellende als dan je licht dooft en je terug bent in de duisternis. De dwaze meisjes uit het Bijbelverhaal hadden dat soort licht, het doofde omdat de olie ontbrak. Jezus zegt van zichzelf: ‘Ik ben het licht. Wie in dat licht wandelt, komt nooit meer in de duisternis.’ De olie van Gods Geest blijft altijd stromen, omdat die Geest in ons hart is uitgestort. Jezus zelf is ons licht, zijn Geest verlicht ons leven. In dat licht zien we de werkelijkheid met verlichte ogen. Wat we dan zien brengt altijd vreugde. We zien Gods liefde voor ons. We zien hoe Hij onze zonden heeft weggedaan. We zien hoe Hij voor ons pleit wanneer we worden aangeklaagd. We zien Zijn grote trouw, zelfs wanneer wij ontrouw zijn. Het licht van Jezus, de rechtvaardige, brengt veel vreugde en als het allemaal tot ons is doorgedrongen, verspreiden wij datzelfde licht.

De rijkdom van een mens is het losgeld voor zijn leven

Spreuken 13:8
“De rijkdom van een mens is het losgeld voor zijn leven, ben je arm, dan word je niet bedreigd.”

Wereldse rijkdom kan je leven in gevaar brengen. Er kan losgeld gevraagd worden in ruil voor je leven. Wie arm is, wordt niet bedreigd. In dit opzicht lijkt armoede beter dan rijkdom, maar dan is de motivatie angst. Deze tekst waarschuwt toch niet vanuit angst arm te blijven? Nee, ik zie het liever zo: Onze rijkdom is Christus. Hij betaalde het losgeld voor ons met zijn eigen leven. In Hem bezitten we nu alle schatten van de hemel. Die schatten zijn wel in gevaar, want de duivel wil ons beroven. Hij maakt ons wijs dat we nog steeds arm zijn en dat we niet bedreigd worden. We weten wel beter. Niemand kan ons afnemen wat we in Christus hebben ontvangen. We zijn rijk in Hem en dat willen we ook weten en verkondigen. Iedereen mag het zien, zelfs al worden we door de tegenstander bedreigd.

Rijk of arm

Spreuken 13:7
“De een doet zich rijk voor terwijl hij niets bezit, de ander doet of hij arm is terwijl hij een vermogen heeft.”

Zo op het eerste gezicht deugt het geen van beide. Maar dan gaan we geestelijk kijken. Waar gaat dit vers over? Over de tegenstelling tussen genade en wet, licht en duisternis, leven en dood, geloof en religie. Vanuit Gods genade mogen we zeggen: ‘Ik ben rijk’, terwijl we weten van onszelf niets te bezitten. Onze rijkdom is Christus en we bezitten alles in Hem. De religie zegt dat ze arm is – gewilde nederigheid – we zijn slechts arme zondaars – en ontkennen daarmee de rijkdom in Christus. Religie gedraagt zich als de oudste zoon – ik heb nooit iets gekregen, terwijl alles van de vader het zijne is. Wat een rijkdom als je als zondaar mag zeggen: ‘Ik ben rijk, om wat Jezus heeft gedaan voor mij.’

Rechtvaardigheid waakt over wie de juiste weg gaat

Spreuken 13:6
“Rechtvaardigheid waakt over wie de juiste weg gaat, goddeloosheid laat de zondaar dwalen.”

Jezus kijkt naar ons met de ogen van een herder. Hij waakt en beschermt ons en leidt ons naar een veilige route. Wie niet de juiste weg gaat, laat Hij niet dwalen, maar haalt Hij terug. Hij tilt je desnoods op zijn schouders en drukt je aan zijn borst. Hij is blij als een afgedwaald schaap weer terug is bij de kudde. Het is de actie van de herder die daarvoor zorgt. Goddeloosheid laat de zondaar dwalen en laat hem aan zijn lot over. De Goede Herder zal dat nooit doen. Desnoods laat Hij zijn kudde achter om dat ene schaap te zoeken en te redden. Geen verwijt klinkt in zijn stem. Hij spreekt bemoedigend en vertroostend. Hij biedt veiligheid en rust. Hij brengt je op een effen pad.

Een rechtvaardige verafschuwt leugens

Spreuken 13:5
“Een rechtvaardige verafschuwt leugens, door zijn schandelijke praatjes staat een goddeloze in een kwade reuk.”

Jezus zegt: ‘Ik ben de waarheid.’ En van de duivel zegt Hij: ‘Hij liegt altijd en is de vader van de leugen.’ Het kan niet duidelijker zijn. Waarheid is een persoon, een rechtvaardige, namelijk Jezus zelf. Wie Jezus leert kennen ontdekt de waarheid, die gaat van de duisternis naar het licht. De duivel is niet alleen een leugenaar maar ook een moordenaar. Elke leugen is een stukje dood. Daarom is wandelen in het licht niet mogelijk als je de duisternis lief hebt. De duisternis stinkt, het is een kwade reuk, een gifwolk. Gods Geest wordt ook wel Gods adem genoemd. God geeft ons zijn adem, zodat we weer gezond worden. Adem Gods waarheid in en het leven komt vanzelf in je terug. Dring de leugen weg door je te voeden met de waarheid en laat je niet verleiden tot schandelijke praatjes. Bedenk wat waar en waardig is. Dat gaat altijd over Jezus.

Een vlijtig mens wordt rijkelijk gelaafd

Spreuken 13:4
“De verlangens van een luiaard worden niet vervuld, een vlijtig mens wordt rijkelijk gelaafd.”

Wie zich verongelijkt voelt, kan gaan zitten en zich verliezen in passiviteit. Ik weet daar alles van, maar heb ook ontdekt dat ik macht heb om dat te doorbreken. Kom in beweging en ga wat doen. Doe iets waarvan je weet dat het je goed zal doen. Doorbreek de negativiteit en luiheid en ga drinken en eten van al het goede wat God je geeft in Christus. Luister naar een goede preek of lees een opbouwend boek. Ga wandelen of zoek iemand op. Een vlijtig mens wordt rijkelijk gelaafd. Je moet zelf naar de kraan lopen om te drinken. Het komt niet zomaar naar je toe, maar het is alles beschikbaar voor wie ijverig is en niet lui. Christus heeft je vrij gemaakt, je kunt altijd kiezen.

Wie zijn mond op slot houdt, waakt over zichzelf

Spreuken 13:3
“Wie zijn mond op slot houdt, waakt over zichzelf, wie zijn lippen hun gang laat gaan, stort zichzelf in het verderf.”

Soms voel je je rot en heb je zin om te mokken en te klagen. Het voelt wel lekker om je eens goed te laten gaan. Schelden en mopperen is de ergste vorm van luchtverontreiniging. Het tast je omgeving aan en stort je in het verderf. Daarom heb je lippen gekregen. Zo lang je die op elkaar houdt is er geen vuiltje aan de lucht. Elke gedachte die bij je binnenkomt kan gewoon daar blijven. David zegt: ‘Laten de woorden van mijn mond U welgevallig zijn.’ Spreken is zilver, maar zwijgen is goud. Wie zichzelf overwint is sterker dan iemand die een stad inneemt. Laat je lippen niet hun gang gaan. Waarom zou je ellende over jezelf afroepen? Bedenk wat waardig en waar is. Denk aan Jezus en Zijn liefde voor jou. Denk aan Zijn beloften en spreek die uit. Want met je hart geloof je en met je mond belijd je. Dat moet in balans zijn en kloppen met elkaar.

Wie iets goeds zegt, voedt zich met zijn woorden

Spreuken 13:2
“Wie iets goeds zegt, voedt zich met zijn woorden, wie onbetrouwbaar is, hongert naar geweld.”

Wie iets uitspreekt hoort het ook zelf en ontvangt het als zaad in zijn hart. Boze woorden zaaien boosheid, lieflijke woorden lieflijkheid en geloofswoorden zaaien geloof. Je kunt jezelf opbouwen en afbreken, daar hebt je geen ander voor nodig. Als je de ene keer waarheid spreekt en de andere keer leugen, ben je als iemand die onkruid zaait tussen het koren. Het onkruid zal het koren verstikken, zodat het sterft. Je hart begrijpt daar niets van. Wat moet er nu groeien, geloof of ongeloof, waarheid of leugen? Wees betrouwbaar voor je hart en spreek overeenkomstig je geloof. Laat niet je gevoel bepalen wat je zegt, maar je geloof. Dan zal je hart opbloeien en komen de vruchten vanzelf tevoorschijn.

Een wijze zoon luistert naar de lessen van zijn vader

Spreuken 13:1
“Een wijze zoon luistert naar de lessen van zijn vader, een spotter sluit zijn oren voor berispingen.”

De generaties volgen elkaar op en we kunnen heel wat lessen leren van de geslachten die ons voorgingen. Er zijn al heel wat fouten gemaakt en heel wat conclusies getrokken. Wat is het mooi dat we kunnen leren van wat anderen is overkomen. De lessen van onze vader zijn kostbaar en waardevol. Soms zal je vader je willen behoeden voor onheil en klinkt zijn stem berispend. Soms wil hij je aansporen een weg te gaan die je nog niet kent en spreekt hij bemoedigend. Soms stelt hij je voor iets samen met jou te doen, zodat je een ervaring met hem kan delen. Wat is het treurig als een vader merkt dat zijn kind niet wil luisteren. Dat hij zich spottend afwendt omdat hij denkt het beter te weten. In de eindtijd zal de eigenliefde toenemen, evenals de ongehoorzaamheid. Helaas geldt dat ook voor de wijze lessen die God de Vader ons wil leren. Hij is een ontfermer en een helper, iemand die weet wat je nodig hebt. Luisteren naar Hem betekent dan ook altijd gezegend worden.

De weg van de rechtvaardigheid leidt naar het leven

Spreuken 12:28
“De weg van de rechtvaardigheid leidt naar het leven, een geëffend pad is het, vrij van de dood.”

‘Wie in Mij gelooft, zal leven en in eeuwigheid niet sterven’, zei Jezus. ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven.’ Jezus heeft voor ons het pad geëffend en dat pad is vrij van de dood. Dat betekent ook dat de dood geen vat heeft op ons leven met Jezus. Zolang we ons oog op Hem richten en doen wat Hij ons leert, zijn we volkomen veilig. De dood staat voor alles wat ons naar beneden haalt, alles wat ons schuldig verklaart, alles wat ons veroordeelt. De boom der kennis van goed en kwaad is de boom van de dood. Wie bang is fouten te maken, leeft in de dood. Maar de boom des levens brengt je vrijheid en leven. Geen oordeel, geen werken om jezelf te verbeteren, geen werken om God te behagen, geen inspanning om goedgekeurd te worden, maar gewoon leven. Leven als een kind, een zoon of een dochter van God, vrij van de dood.

Een luie jager vangt nooit wild

Spreuken 12:27
“Een luie jager vangt nooit wild, een vlijtig mens verwerft een kostbaar vermogen.”

Misschien zie je jezelf niet als een jager, maar je zult toch iets moeten doen om in leven te blijven. God zegent het werk van je handen en de opbrengst van je inspanningen. God heeft je het vermogen geschonken rijk te worden, maar het komt niet uit de lucht vallen. God is Degene die jou heeft toegerust met het vermogen rijkdom te verwerven, maar daar hoort ook ijver bij. Vraag God naar jou specifieke mogelijkheden als je ze nog niet kent. Iedereen heeft voldoende gaven en talenten gekregen om voor zichzelf en voor anderen te kunnen zorgen. Ja, we zijn rijk in Christus, we zijn gezegend met wijsheid en bovennatuurlijke kennis, maar ook met het bovennatuurlijke vermogen opbrengst te genereren uit onze inspanningen. God is je leidsman, ook in je werk.

De rechtvaardige is beter af dan ieder ander

Spreuken 12:26
“De rechtvaardige is beter af dan ieder ander, de goddeloze volgt een dwaalspoor.”

Wat is het geweldig om steeds bij ‘de rechtvaardige’ te denken: ‘Dat ben ik.’ Jezus stierf als rechtvaardige voor onrechtvaardigen, om hen tot God te kunnen leiden. Dat verzoeningswerk is volbracht met als doel dat we zouden leven. Maar dat niet alleen, God wil ons leven zegenen met overvloed aan leven, overvloed aan zegen. Dat we beter af zijn dan ieder ander. Heel Gods volheid hebben we ontvangen in Christus. Door Hem zijn we rechtvaardig voor God en dus erfgenamen van al het andere. Wij allen dwaalden als schapen, maar nu we gevonden zijn door de Goede Herder zijn we voor altijd beter af dan ieder ander. Wees dankbaar voor zoveel goedheid.

Een hartelijk woord beurt hem op

Spreuken 12:25
“Kommer maakt een mens neerslachtig, een hartelijk woord beurt hem op.”

Kommer en ellende drukken je neer. Je wordt dan op jezelf teruggeworpen. Je verliest de controle of hebt die al verloren en voor je het weet ben je slachtoffer. Dat voelt niet fijn en maakt mensen somber. Sombere mensen zien alleen nog het heden en het verleden, maar geen toekomst meer. Een hartelijk woord beurt mensen op. Letterlijk, het tilt je boven je omstandigheden uit en laat je weer toekomst zien. Een hartelijk woord raakt je hart. Daarom is de Here Jezus zo’n geweldig goede hogepriester voor ons. Hij voelt niet alleen mee met wat we voelen, maar biedt ons ook uitkomst en perspectief. Zijn woorden zijn altijd bemoedigend en opbeurend.

Een vlijtig mens verwerft gezag

Spreuken 12:24
“Een vlijtig mens verwerft gezag, luiheid leidt tot slavernij.”

Sommige mensen denken dat leven uit genade betekent dat alles wel vanzelf gaat. Maar genade roept niet op tot luiheid. Paulus zei zelfs dat hij uit genade meer gearbeid had dan ieder ander. Jacobus schrijft dat je geloof blijkt uit je werken. Geloof zonder werken is dood. IJver is goed, maar dan moet het wel gepaard gaan met wijsheid. De Farizeeërs hadden ijver zonder verstand, zonder inzicht en zonder begrip. Gods wijsheid is Jezus. Zonder Hem kun je niets doen en is alles wat je doet niets. Maar met Hem kom op een plaats van gezag. Je gaat met Hem als koning heersen over zonde en dood, dus ook over luiheid. Wees ijverig in het zoeken van wijsheid en laat je door Gods Woord vernieuwen in je denken. Dat heeft altijd positieve gevolgen voor je hart en voor je gedrag.

Een verstandig mens loopt niet met zijn kennis te koop

Spreuken 12:23
“Een verstandig mens loopt niet met zijn kennis te koop, dwazen strooien met hun dwaasheid.”

‘Werp je parels niet voor de zwijnen’, sprak Jezus. Petrus schrijft dat we altijd bereid moeten zijn rekenschap af te leggen van ons geloof aan wie ernaar vragen. De dorstigen worden uitgenodigd te drinken van het water des levens om niet, gratis dus. Wie dorst heeft naar God zal verzadigd worden. Maar als je mensen water geeft die er niet naar vragen, dan ben je aan het martelen. Gebruik je kennis verstandig. Gebruik je tijd om eerst na te denken voor je spreekt. Dat voorkomt heel wat nodeloze discussie. Jezus sprak meestal kort, soms enkele woorden, maar bij zijn discipelen nam Hij de tijd. De wijsheid die God je geeft, het inzicht in Zijn hart, is te kostbaar om zomaar rond te strooien. Laat het maar zien in je houding dat je wijzer bent dan de wereld. Je hoeft niet overal met woorden te reageren.

Bedriegers zijn de HEER een gruwel

Spreuken 12:22
“Bedriegers zijn de HEER een gruwel, wie waarachtig handelen, zijn hem welgevallig.”

De moeite die Jezus op aarde had, kwam van de kant van de geestelijke leiders. Van hen zei Hij: ‘Jullie hebben de duivel als vader, hij is een leugenaar vanaf het begin.’ Je kunt bedrogen worden door een verkeerde leer van raak niet, smaak niet, roer niet aan. Wetten zijn niet bedoeld om je bij God te rechtvaardigen. Wetten tonen aan dat je faalt, dat je overtreedt, dat je schuldig bent. Het is de Heer een gruwel als mensen misleid worden een wettisch leven te leiden. God is genadig. Hij geeft zelf wat wij niet kunnen geven, rechtvaardigheid. Jezus heeft voor ons voldaan aan al Gods rechtvaardige eisen. Hij leefde volmaakt op aarde. In Hem had God zijn welgevallen. Hij handelde waarachtig en volbracht het verlossingswerk in trouw. De boodschap van Gods vergeving, Zijn verzoening met de wereld, Zijn liefde voor zondaren, Zijn zegen voor Zijn kinderen moet gebracht worden op aarde. Het hart van de Vader is liefde en barmhartigheid. De rest is Hem een gruwel.

De rechtvaardige wordt niet door onheil getroffen

Spreuken 12:21
“De rechtvaardige wordt niet door onheil getroffen, goddelozen worden bedolven onder ellende.”

Het gaat over onheil en over ellende. Dat is ongeveer hetzelfde. De een wordt er niet door getroffen, de ander wordt eronder bedolven. Het verschil is of je rechtvaardig bent of goddeloos. Laten we duidelijk zijn: onheil en ellende overkomt iedereen, daar is ook de Bijbel helder over. Maar de vraag is of je eronder bedolven wordt of dat het je niet raakt. Paulus schrijft, dat hij in de druk is, maar niet in het nauw. Stefanus zag zelfs tijdens zijn steniging de hemel nog geopend. Dat is het geheim. Hoe verdraag je ellende en onheil? Door te zien op Hem die dat ook verdragen heeft. Jezus heeft zelfs meer verdragen dan wij ooit te dragen zullen krijgen. Hij geeft de moede kracht en de zwakke vermeerdert Hij sterkte. Het onheil raakt ons wel, maar treft ons niet. We worden er niet door bedolven, daarvoor zijn we in Christus te sterk.

Vreugde wacht wie vrede zoeken

Spreuken 12:20
“Wie kwaad smeden, zijn een en al bedrog, vreugde wacht wie vrede zoeken.”

‘Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.’ Deze woorden van Jezus heeft Hij zelf voorgeleefd. Hij was en is de grote vredestichter die mensen verzoent met God. Soms is het een pijnlijk proces om vrede te stichten. Soms moet je de straf op je nemen of de schuld, die je niet hebt verdiend. Maar een vredestichter is bereid die prijs te betalen, want uiteindelijk zal er vreugde zijn. De vreugde van de verzoening is veel groter dan de pijn van het vredestichten. Er zijn heel wat gebeurtenissen die mensen uit elkaar kunnen drijven. Meestal zoeken we ons gelijk in plaats van vrede. Maar gelukkig zijn zij, die net als Jezus bereid zijn de vrede te zoeken, die niet zichzelf zoeken maar de ander. Kinderen van God worden ze genoemd.

Een betrouwbaar woord houdt altijd stand

Spreuken 12:19
“Een betrouwbaar woord houdt altijd stand, een leugen slechts voor korte tijd.”

Je kan ook zeggen: wat waar is, is altijd waar. Of ook: de waarheid verandert nooit. De waarheid is een persoon, het is Jezus. Wat Hij zegt en leert is altijd waar. Als Hij zegt dat het volbracht is, dan is het volbracht. Als Hij zegt dat je geliefd bent, dan ben je geliefd. Als Hij zegt dat je rein bent, dan ben je rein. Als Hij zegt dat je gerechtvaardigd bent, dan ben je gerechtvaardigd. Als Hij zegt dat Hij voor je is, dan zal Hij nooit tegen je zijn. Als Hij zegt dat niets je kan scheiden van zijn liefde, dan kan ook zonde dat niet. Als Hij zegt dat je eeuwig leven hebt, dan kun je niet verloren gaan. De waarheid verandert nooit, wel meningen over de waarheid. Er is allerlei wind van leer, maar Jezus blijft gisteren en heden dezelfde en tot in eeuwigheid. Daarom is het wijs niet te luisteren naar wat mensen van Hem vinden, maar te horen wat Hij zelf tegen je zegt. Hij spreekt tot je vanuit zijn woord, de bijbel. Je krijgt antwoorden door openbaring. Zoek ernaar en je zal de waarheid vinden die jou vrij maakt van alles waarover je nu nog bezorgd bent.

Wat de wijze zegt, brengt genezing

Spreuken 12:18
“De woorden van een dwaas zijn dolkstoten, wat de wijze zegt, brengt genezing.”

‘Wie zeggen de mensen dat ik ben?’, vroeg Jezus aan zijn discipelen. Er kwamen heel wat foute antwoorden, maar Petrus kwam met een goddelijke openbaring: ‘U bent de Christus, de Zoon van de levende God.’ Die woorden zetten meteen aan tot nieuwe openbaring, nu door Jezus zelf gesproken. Als God gaat spreken door ons heen, dan worden we wijs, dan openbaren we dingen die we vanuit onze kennis niet kunnen weten. Profetie brengt genezing, bevestiging, liefde. Profetie is het uitspreken van door God geopenbaarde waarheid met het doel de ander op te bouwen, te vertroosten en te bemoedigen. Waarom zou je luisteren naar de woorden van een dwaas? Waarom zou je luisteren naar iemand die niet vanuit Gods openbaring spreekt? Dan krijg je slechts veroordeling, dolksteken. Zulke woorden brengen schuld en schaamte naar boven. Je voelt je tekort schieten, je voelt je een looser. De woorden van God zijn als een verfrissende bron voor iemand die snakt naar water. De woorden van God betekenen genezing, in je emoties over wie je bent, maar ook in de rest van je ziel en je lichaam.

Wie de waarheid spreekt, dient het recht

Spreuken 12:17
“Wie de waarheid spreekt, dient het recht, een valse getuige verkondigt slechts leugens.”

In het menselijk verkeer is betrouwbaar zijn belangrijk. Wat je zegt moet waar zijn. Maar er is een diepere laag over de waarheid. Jezus zegt: Ik ben de waarheid. Dus wie de waarheid spreekt, brengt Jezus. En wie Jezus brengt, brengt liefde, verzoening, genezing, aanvaarding, omarming, veiligheid en zegen. Alle discipelen van Jezus moeten hieraan herkenbaar zijn, zegt Johannes. Valse getuigen vertellen leugens. Die leugens kennen we: Je deugt niet, je bent zondig, God houdt niet van je, je moet je liefde voor God eerst bewijzen voor Hij je zegent, enz. De wereld is vol met leugens van deze soort. Maar de waarheid maakt je vrij, bevestigt je, omarmt je en kust je en fluistert in je oor: ‘Ik ken niemand die ik meer liefheb dan jij.’ Herken je de stem van Jezus? De schapen herkennen zijn stem uit duizenden. Zoals Hij spreekt er maar één.

Wie verstandig is, zwijgt als hij beledigd wordt

Spreuken 12:16
“Een dwaas toont onmiddellijk zijn woede, wie verstandig is, zwijgt als hij beledigd wordt.”

Emoties zijn rare dingen. Ze horen bij de ziel en worden vaak aangestuurd door lichamelijke prikkels. En daarom is het belangrijk even te wachten. Paulus schrijft: Als je boos wordt, zondig dan niet. Boos worden is geen zonde, maar een emotie. Maar vanuit die emotie kun je heel makkelijk zondigen. Daarom is het ook zo mooi van de Here Jezus dat Hij zweeg toen Hij werd gemarteld en veroordeeld. Hij deed dat voor ons. Als wij onze mond niet kunnen houden uit woede, hoeven we alleen naar Hem te kijken die dat wel deed, voor ons. Hij nam ook de schuld op zich voor elke boze reactie. Hij spreekt ons er vrij van en zegt als Hogepriester: ‘Ik kan met je meevoelen. Kom bij mij en schuil hier tot het weer rustig wordt. Laat de toorn niet over je heersen en geef het oordeel aan Mij.’ Wat kan jou het schelen als je beledigd wordt, wanneer de Heer zelf je aan Zijn hart drukt?

Wie wijs is, luistert naar goede raad

Spreuken 12:15
“Een dwaas denkt dat hij de juiste weg gaat, wie wijs is, luistert naar goede raad.”

Een dwaas denkt en een wijze luistert, daar zit hem het verschil. De dwaas luistert naar niemand en denkt alles zelf te weten. Wie wijs is luistert naar goede raad. Die komt altijd van God, Hij is onze raadsman. Na luisteren volgt doen. Goede raad wordt opgevolgd. Jacobus schrijft dat geloof zonder werken dood is. Uit je reactie blijkt of je de raad van God ter harte neemt. Luisteren is al een bron van vreugde, maar wanneer je je leven erdoor laat leiden, zal de vreugde en de vrede alleen maar toenemen.

Wie iets goeds zegt, voedt zich met zijn eigen woorden

Spreuken 12:14
“Wie iets goeds zegt, voedt zich met zijn eigen woorden, van wat hij tot stand brengt, profiteert hij zelf.”

Je hart ontvangt woorden als zaad. Dat zaad kan gaan groeien en vrucht dragen. Wanneer je Gods waarheid spreekt, zeg je iets goeds en voed je daarmee je eigen hart. Je versterkt je geloof ermee. Weten alleen is dus niet genoeg, je moet Gods woorden ook uitspreken, zodat je kunt profiteren van dat zaad. Gods woord zal altijd doen waartoe het is gezonden, dat is kenmerkend voor elk zaad. Het zal laten groeien wat het in zich heeft. Gods beloftes uitspreken is dus jezelf zegenen met Gods woord. Dat woord wekt geloof en dat is het middel om Gods zegen vrij te zetten. Mediteer eens over deze tekst vandaag en breng hem dan in toepassing. Gods woord is vol zegen. Profiteer ervan door het uit te spreken.

Een rechtvaardige ontsnapt aan ieder gevaar

Spreuken 12:13
“Een kwaadaardig mens verstrikt zich in zijn eigen leugens, een rechtvaardige ontsnapt aan ieder gevaar.”

‘Jullie hebben de duivel als vader’, sprak Jezus tegen de Farizeeërs. Hij is een leugenaar vanaf het begin. De kwaadaardigheid van de Farizeeërs bleek uit de vele pogingen Jezus’ werk te stoppen. Maar de Rechtvaardige was niet te pakken. Hij was niet van de rotsen te werpen en niet tot zwijgen te brengen. Alleen zijn eigen wil was daartoe in staat. Hij zweeg toen Hij de straf op zich nam voor de schuld van de wereld. Niemand belette Hem te spreken, maar Hij zweeg uit liefde. In Hem was en is geen veroordeling. Niemand nam Hem zijn leven af, Hij legde het vrijwillig neer voor een zondige wereld. Het kwaad kan Jezus niet treffen, behalve als Hij zich er vrijwillig aan overgeeft. Onze positie is in Hem. In Hem zijn we veilig en geborgen voor alle kwaad, wat zou een mens ons doen? Ons lichaam is te raken, onze tent is kwetsbaar, een aarden vat, maar onze ziel is vast verankerd in Jezus. We zijn onbereikbaar voor het kwaad. Jezus is onze beschermer.

Wat rechtvaardigen doen, werpt vruchten af

Spreuken 12:12
“Een goddeloze jaagt op zijn eigen ondergang, wat rechtvaardigen doen, werpt vruchten af.”

Mensen die Gods genade afwijzen lopen blind hun ondergang tegemoet. De Farizeeërs en Schriftgeleerden uit de tijd van Jezus waren religieus en toegewijd, maar Jezus noemde hen blinde leidslieden. Wie denkt uit eigen werken levend te kunnen worden voor God, loopt zijn dood tegemoet. Alleen de genade die God schenkt in zijn Zoon maakt je levend. Alleen wie aan de wijnstok blijft draagt vrucht. Het enige werk dat we voor God moeten doen is geloven in het volmaakte offer van Jezus. Daarmee heeft Hij ieder die gelooft in dat offer volmaakt geheiligd en gerechtvaardigd. Heiliger en rechtvaardiger kun je niet worden. Al je inspanningen kunnen daar niets aan toevoegen of van afnemen. Het gaat God niet om je ijver maar om je geloof. Wie de Zoon heeft, heeft het leven. Wie de Zoon niet heeft, heeft het leven niet. Eenvoudiger kan het niet zijn. Wat kies je: najagen van wind en ten onder gaan of blijven in de bevoorrechte positie die Jezus je heeft gegeven en vrucht dragen?

Wie zijn grond bewerkt, heeft altijd genoeg te eten

Spreuken 12:11
“Wie zijn grond bewerkt, heeft altijd genoeg te eten, wie lucht najaagt, heeft geen verstand.”

Grond bewerken is gebruiken wat je hebt. Lucht najagen is zoeken wat je niet hebt. Uiteindelijk gaat het over voedsel en leven. Gods genade is zo overvloedig, dat we niet alleen voedsel hebben voor onszelf, maar ook kunnen uitdelen aan anderen. God is een bron van leven en die bron heeft Hij ook in ons gelegd. Gods woord is in ons hart gezaaid en zijn Geest is daar uitgestort vol liefde. Jezus zoekt akkers met goede aarde. Daar kan zijn woord van genade en liefde vrucht dragen en een opbrengst geven, die leven geeft in overvloed.

Een rechtvaardige zorgt goed voor zijn vee

Spreuken 12:10
“Een rechtvaardige zorgt goed voor zijn vee, een goddeloze is alleen maar wreed.”

Ook dieren tellen mee bij God. Ook hen heeft Hij geschapen. En hoewel het de mens gegeven is om te heersen over de dieren, betekent het niet dat hij ze mag mishandelen. Wie de liefde van God kent, gaat die liefde ook met zijn dieren delen. Liefde voor dieren kent vele gradaties. Sommige mensen zijn bang voor bepaalde dieren, maar dat betekent niet dat je wreed mag zijn. Wreedheid betekent dat je willens en wetens een dier pijn doet. Wie tot zoiets laags in staat is, wordt niet gedreven door liefde maar door haat. Voor zo iemand is het nodig om een hele tijd in de stroom van Gods liefde te komen. Haat is niets anders dan gebrek aan liefde. Hoe meer God in staat is ons zijn liefde te laten kennen, des te meer zullen we naar Zijn beeld veranderen. Mens en dier wordt erdoor gezegend.

Beter een onaanzienlijk mens met een knecht

Spreuken 12:9
“Beter een onaanzienlijk mens met een knecht dan een bluffer die gebrek aan voedsel heeft.”

Wat koop je voor een grote mond? Niets dus. De vruchten van je leven laten zien of je rijk bent of arm. Niet wat je roept, maar wie je bent is belangrijk. Als het erop aankomt, heb je meer aan een onaanzienlijke met een knecht, dan aan een bluffer met niets. Jezus werd onaanzienlijk en arm voor ons. Hij had gedaante noch luister toen Hij voor ons stierf. Maar door zijn armoede maakte Hij velen rijk. Doordat Hij zijn godheid aflegde en onaanzienlijk werd, maakte hij ons rijk en kregen we van God het hoogste aanzien. De bluffer met gebrek aan voedsel is de duivel. Hij heeft niets en alles wat hij had heeft hij verloren. Het is een brullende leeuw, maar zonder kracht. Let niet op hem, dat geeft hem teveel eer. Let alleen op Jezus. Hij maakt je rijk en geeft je te eten.

Een warhoofd wordt geminacht

Spreuken 12:8
“Men prijst een mens naar de maat van zijn verstand, een warhoofd wordt geminacht.”

We geven prijzen hier op aarde voor mensen die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de samenleving. De lintjes op Koninginnedag en de Nobelprijzen zijn er voorbeelden van. Altijd wordt erbij gezegd wat de reden is voor die beloning en meestal zijn we het daar wel over eens. Het is ook geweldig als er nieuwe ontdekkingen worden gedaan die de mensheid ten goede zullen komen. Voor warhoofden, mensen die niet zo helder van verstand zijn, hebben we slechts minachting, die beoordelen we negatief, in de min dus. Bij God is dat niet zo. Hij houdt van alle mensen evenveel. Hij let totaal niet op wat we kunnen, maar op wat we zijn. Mensen, geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. Mensen die meer of minder zijn stukgegaan door de zonde en de vloek die op aarde heersen vanaf Adam. Maar Jezus kwam Gods hart voor alle mensen tonen. Hij stierf voor zondaren en warhoofden om hen Gods liefde te kunnen geven en een plaats in Gods Vaderhuis. De genade van God is onvoorwaardelijk.

Wat oprechten zeggen

Spreuken 12:6
“De woorden van de goddelozen zijn een dodelijke hinderlaag, wat oprechten zeggen, is een bevrijding.”

Wat uit je mond komt verspreidt dood of leven. Het hangt af van wat er in je hart gebeurt. Als Gods liefde je hart inneemt, zal er leven uit je mond komen. Dat werkt als een verademing. Leven wordt gekenmerkt door het benadrukken van Gods liefde voor zijn kinderen, ja zelfs voor zondaren heeft God liefde. Veel mensen zitten gevangen in de leugen dat God hen niet lief heeft omdat ze fouten maken. Ze proberen krampachtig alle fouten uit hun leven te verwijderen in de hoop op Gods genade. Het gaat nooit lukken op die manier. De woorden van oprechten halen mensen uit die leugen en zetten hen in de vrijheid. Geen aanklacht of beschuldiging meer, maar vrijspraak en omarming. God weet dat we niet volmaakt zijn en dat vraagt Hij ook niet van ons. Hij zegt: ‘Je bent volmaakt volmaakt gemaakt door Jezus.’ Hij heeft gedaan wat jij nooit zal kunnen doen: jezelf rechtvaardigen. De oprechten gaat het licht op in de duisternis.

Let op je woorden

Spreuken 12:6
“De woorden van de goddelozen zijn een dodelijke hinderlaag, wat oprechten zeggen, is een bevrijding.”


Wat uit je mond komt verspreidt dood of leven. Het hangt af van wat er in je hart gebeurt. Als Gods liefde je hart inneemt, zal er leven uit je mond komen. Dat werkt als een verademing. Leven wordt gekenmerkt door het benadrukken van Gods liefde voor zijn kinderen, ja zelfs voor zondaren heeft God liefde. Veel mensen zitten gevangen in de leugen dat God hen niet lief heeft omdat ze fouten maken. Ze proberen krampachtig alle fouten uit hun leven te verwijderen in de hoop op Gods genade. Het gaat nooit lukken op die manier. De woorden van oprechten halen mensen uit die leugen en zetten hen in de vrijheid. Geen aanklacht of beschuldiging meer, maar vrijspraak en omarming. God weet dat we niet volmaakt zijn en dat vraagt Hij ook niet van ons. Hij zegt: ‘Je bent volmaakt volmaakt gemaakt door Jezus.’ Hij heeft gedaan wat jij nooit zal kunnen doen: jezelf rechtvaardigen. De oprechten gaat het licht op in de duisternis.

Rechtvaardigen denken volgens het recht

Spreuken 12:5
“Rechtvaardigen denken volgens het recht, goddelozen hebben bedrog in de zin.”

Rechtvaardigen zijn mensen die door God rechtvaardig zijn verklaard. Zij zijn door God onderworpen aan het recht en heilig verklaard. Het recht van God om ieder die gelooft rechtvaardig te verklaren, berust op het offer dat Jezus daarvoor heeft gebracht. Het is heerlijk om steeds te bedenken dat Jezus ons recht geeft om als rechtvaardigen te leven. Zelfs onze zwakheden doen daar niets aan af. Als de boze ons aanklaagt, gebruiken we het recht om hem te weerstaan. Jezus nam onze schuld weg, daarom zijn we rechtvaardig. Wie zal Gods uitverkorenen beschuldigen? Wie zal aanklagen wat God rechtvaardig heeft verklaard? Volgens dat recht moet je denken, dan word je steeds gelukkiger en zullen de leugens en het bedrog uit je leven verdwijnen.

Een sterke vrouw is een krans voor haar man

Spreuken 12:4
“Een sterke vrouw is een krans voor haar man, een vrouw die hem te schande maakt, is als beenrot.”

Een krans spreekt van eer. Een sterke vrouw is geen bedreiging voor de man, maar een eer voor hem. Het is een geweldige zegen als je als man een sterke vrouw hebt gevonden. Zij maakt je nooit te schande, zij breekt je nooit af. Ze is sterk in het besef van wie ze is. Ze heeft het niet nodig haar man te kleineren om zich goed te voelen. Zij weet wie ze is en kan van daaruit haar man eren en opheffen. Ze spreekt over het goede en niet over het kwade. Een sterke vrouw is ook wat de Here Jezus zoekt. De Gemeente is zijn vrouw, Hij is trots op haar en geeft haar alle liefde en bescherming. Daar wordt ze sterk van. Hij bevestigt haar en geniet van haar schoonheid. Beseffen we wel genoeg dat we voor Jezus een sterke vrouw mogen vormen samen? Dat we een krans voor Zijn hoofd zijn? Denk er eens over na als je moet reageren op moeilijke situaties. Ben ik een sterke vrouw, of maak ik Mijn Man te schande?

Goddeloosheid brengt een mens ten val

Spreuken 12:3
“Goddeloosheid brengt een mens ten val, de rechtvaardigen staan onwrikbaar geworteld.”

Kun je maar doen waar je zin in hebt omdat God genadig is? Die vraag hoor ik zo vaak. En het antwoord is steeds NEE. Goddeloosheid brengt een mens ten val, maar goddeloosheid brengt je niet onder Gods oordeel. Dat oordeel heeft Jezus voor ons weggenomen, maar de gevolgen van goddeloosheid zijn niet veranderd. De verloren zoon die zijn goede vader verliet, eindigde bij de varkens. Dat was geen straf van zijn vader, maar het gevolg van zijn gedrag. Toen hij terugkeerde naar zijn vader, stond die al met open armen op hem te wachten. Hij mocht zo de feestzaal in, omdat hij terug was. Geen oordeel en geen straf, maar feest omdat je de weg terug hebt gekozen. Uiteindelijk ga je inzien dat het leven bij en met God het beste is. Daar kom je nooit ten val, want je staat onwrikbaar geworteld in zijn liefde.

Een goed mens geniet de gunst van de HEER

Spreuken 12:2
“Een goed mens geniet de gunst van de HEER, wie kwade plannen heeft, wordt door hem veroordeeld.”
Ik ken maar één goed mens en dat is Jezus. Hij geniet de gunst van de Heer. ‘In Hem heb ik welbehagen’, zegt God. Als alleen Jezus goed is, valt de rest onder Gods oordeel. De beste inspanningen maken je nooit goed genoeg voor Gods gunst. Daarom heeft Jezus onze plaats ingenomen in het oordeel. Daarom mogen wij Zijn plaats innemen na het oordeel. De goede mens Jezus werd slecht om de slechte mensen goed te maken. Door Zijn dood en opstanding is alles omgedraaid. Wie gelooft in Zijn ruil wordt in één keer van slecht goed. Je bent helemaal nieuw, zegt God daarover. Dat mogen we geloven uit Zijn mond. Niet wat we zien en ervaren, maar wat we geloven uit Zijn mond is waar. Daarom leven we uit geloof en niet uit aanschouwen.

Wie van onderricht houdt, houdt van kennis

Spreuken 12:1
“Wie van onderricht houdt, houdt van kennis, wie berispingen haat, is dom.”

Berisping heeft een negatieve klank, omdat het vaak wordt gekoppeld aan straf. Berispen is vertellen wat iemand verkeerd doet, in de hoop dat daarmee nieuwe fouten worden voorkomen. Berispen doe je uit liefde. Straffen is iets anders. Een overtreder wordt gestraft. Iemand die onwetend is moet je berispen en iemand die willens en wetens steeds zijn fouten blijft herhalen, moet je bestraffen. Berisping leidt tot verbetering, terwijl straf een afrekening is, die vaak tot verbittering leidt. God voedt ons op door zijn woord, niet door straf. Straf hoort bij oordeel en dat heeft Jezus voor ons aan het kruis gedragen. Hij is gestraft voor onze overtredingen en zonden. God wijst ons op het betere in de hoop dat we daardoor veranderen. De Heilige Geest gebruikt Gods woord, de Bijbel, om ons te wijzen op wat Jezus voor ons heeft gedaan. Als je Hem gaat kennen, ga je van Hem houden en dat geeft vernieuwing en verandering. De waarheid maakt je vrij.

Een rechtvaardige krijgt op aarde zijn loon

Spreuken 11:31
“Een rechtvaardige krijgt op aarde zijn loon, zondaars en goddelozen niet minder.”

Bij loon moet je denken aan werken, loon heb je verdiend door je inspanning. Een rechtvaardige of een goddeloze, dat maakt niet uit. Een baas vraagt niet naar wie je bent, maar naar wat je hebt gedaan voor hem. Daarvoor krijg je je beloning. Veel mensen denken dat God ook zo werkt. Als we werken krijgen we loon, maar dat is een grote vergissing. Niet onze inspanningen worden beloond, maar ons geloof in de inspanning van Jezus. Hij deed het werk en wij krijgen zijn beloning. Vrijspraak van schuld is daar een deel van, evenals verlossing van gebondenheden, bevrijding uit verslaving en genezing van ziekte, ja zelfs opstanding uit de dood. De genade van God is de onverdiende gunst die God ons verleent op grond van ons geloof in het gedane werk van Jezus. Voor iedereen hetzelfde loon. God kijkt niet naar wie je bent, Hij kijkt naar je geloof.

Een rechtvaardig mens plant een levensboom

Spreuken 11:30
“Een rechtvaardig mens plant een levensboom, wie wijs is, neemt veel mensen voor zich in.”

Een levensboom stond ook in het paradijs, waar Adam en Eva er vrij van konden eten. Die levensboom is een beeld van Jezus. Hij geeft leven, eeuwig leven aan ieder die van Hem eet en drinkt. Zijn lichaam en Zijn bloed gaf Hij voor het leven van de wereld. Wie wijs is, neemt daarvan. Het gevolg is dat je gaat leven en de Geest van Christus ontvangt. Dat is een zegen voor jezelf en de mensen om je heen. God ontsluit een bron in je binnenste, waaruit het leven van God naar jou en anderen toestroomt. Dat leven kan vele vormen hebben, maar is altijd vol liefde en bewogenheid. Er is geen veroordeling in of afwijzing. Over zonde en schuld wordt niet gesproken, maar wel over Gods liefde voor jou en zijn rijke zegen. Alles geeft Hij aan wie Hem vertrouwt.

Wie have en goed verwaarloost

Spreuken 11:29
“Wie have en goed verwaarloost, krijgt er wind voor terug, zo’n dwaas wordt de slaaf van een wijze.”

Onderhoud is behoud luidt een gezegde. Zonder onderhoud verlies je je bezit. Onderhoud is lastig, kost tijd en inspanning, maar je krijgt er wel iets voor terug, namelijk dat je niet je hand hoeft op te houden bij iemand die wijzer was dan jij. Ook je geloof in God moet je onderhouden. Daar word je rijk voor beloond, want wanneer je de Bijbel opent, stap je meteen Gods schatkamer binnen. Je moet soms wat moeite doen om meteen te begrijpen wat er staat, maar dan heb je ook iets. Alles in de Bijbel ademt Gods genade en liefde uit. Overal zie je Christus, Hij is het waar alles om draait. Hem kennen betekent rijkdom, rust en vrede. Je kunt natuurlijk het onderhoud aan anderen overlaten en luisteren naar wat zij in hun bezit hebben. Dan houd je je hand op omdat je zelf arm bent geworden of gebleven. Gods woord noemt je een dwaas wanneer je have en goed verwaarloost en zeker je hemelse bezit is te kostbaar om er niet naar om te zien.

Wie vertrouwt op zijn rijkdom

Spreuken 11:28
“Wie vertrouwt op zijn rijkdom is een blad dat valt, een rechtvaardige komt tot bloei.”

De Here Jezus zei al dat we niet moesten zoeken naar aardse schatten. Dieven, mot en roest liggen op de loer om ze te stelen. Een vallend blad is al los van de boom en krijgt al geen voeding meer. Mensen die op hun geld vertrouwen zijn los van hun geloof in God geraakt. De Heer zegt dat we alles krijgen wat we nodig hebben en meer. We hebben geen krenterige Vader, maar een gulle. Hij geeft meer dan overvloedig. De vraag is of we het geloof en vaak ook het geduld kunnen opbrengen om op God te vertrouwen als onze Voorziener. Als we naar de vogels en de lelies kijken, zien we Gods trouwe zorg. Hij voedt de vogels – die overigens zelf moeten zoeken – en Hij bekleedt de lelies en bloemen met schoonheid. Wij mensen gaan vogels en bloemen te boven. Onze Vader is trouw voor wie Hem vertrouwen. De beloftes van God gaan werken door geloof en geduld. Een rechtvaardige – en dat zijn we in Christus – komt tot bloei.

Zoek het goede

Spreuken 11:27
“Wie het goede zoekt, zal waardering vinden, wie het kwade zoekt, wordt door het kwaad getroffen.”

Zoeken naar het goede betekent dat het makkelijker is het kwade te vinden. Kwade woorden, kwade gedachtes, een kwade houding, we hebben er vaak geen moeite mee. Zo is onze natuurlijke aard. Maar het goede zoeken betekent ook, dat het goede te vinden is. Meestal moet je dan je blik een andere kant op richten. Ben je met jezelf bezig of met je gekwetste gevoelens, dan ligt het kwade vlakbij. Maar zoek je God en Zijn goedheid, Zijn liefdevolle gedachten over jou en Zijn krachtige beloftes, dan knapt je hart daar van op. Je ziel vindt rust en het kwade wijkt voor het goede. De waardering vind je bij God. Hij zegt dat je kostbaar bent en dat Hij van je houdt. Hij zegt dat Zijn liefde voor jou gevolgen zal hebben ook in deze situatie. Hij zegt dat je op Hem kan vertrouwen en dat de oplossing er al is. Waardering vinden betekent waarde vinden. Hecht alleen waarde aan wat God de Vader uit liefde tegen je zegt en negeer al het kwade dat de boze je influistert. Dan zal het kwade je niet treffen, maar overwin je het kwade door het goede. Niet jouw eigen goede, maar Gods goede.

Laat het graan gaan

Spreuken 11:26
“Wie zijn graan vasthoudt, wordt door het volk vervloekt, wie het verkoopt, wordt gezegend.”

Graan betekent voedsel en voedsel betekent leven. Wanneer iemand jouw graan vasthoudt, wordt je leven bedreigd. Geen wonder dat zo iemand wordt vervloekt. Wij vinden dat misschien niet netjes, maar Paulus vervloekte iedereen, zelfs al was het een engel uit de hemel, die een ander evangelie bracht dan het evangelie van Gods genade. Dat evangelie betekent leven, het is ons voedsel. Jezus zei dat Hij de graankorrel was die in de grond zou gaan om te sterven, zodat zijn sterven leven zou voortbrengen. Die graankorrel zou vrucht gaan dragen. Het leven werd niet teruggehouden, maar geopenbaard. Geen vloek, maar zegen, geen dood maar leven, dank zij de gulheid van onze hemelse Vader. Hij is een liefhebbende, zegenende God. Geloof Hem en ontvang.

Een gulle gever zal gedijen

Spreuken 11:25
“Een gulle gever zal gedijen, wie te drinken geeft, zal te drinken krijgen.”

Allemaal teksten in dit hoofdstuk over zegenen en zegen ontvangen. Je moet eerst ontvangen voor je een ander ermee kan zegenen. De gulle gever zal eerst iets moeten hebben om gul te kunnen zijn. De bron van elke gulheid is God. Hij is gever bij uitstek, het is zijn hart om te geven. De hele schepping is ons gegeven en wat dacht je van het leven zelf? Alles gegeven uit liefde en genade. God heeft het beste gegeven en zal altijd het beste blijven geven. Dat is een aansporing voor ons om dat ook te doen. De liefde die God ons heeft gegeven, krijgt Hij weer terug door onze uitingen van liefde naar de ander te zien. Hij geniet ervan als we de Geest van het zoonschap tonen. We zijn zonen en dochters van een heel rijke Vader. Hij geeft ons om te geven. Daar worden wij en Hij gelukkig van.

Wie vrijgevig is, wordt almaar rijker

Spreuken 11:24
“Wie vrijgevig is, wordt almaar rijker, wie gierig is, wordt arm.”

Deze tekst zou verplicht op alle scholen aan alle kinderen geleerd moeten worden, zodat alle volwassenen hem kennen. Deze tekst is duizend maal belangrijker dan de tafels van vermenigvuldiging. Deze vermenigvuldiging is de belangrijkste. Je geeft vrijgevig en God zorgt ervoor dat je steeds vrijgeviger kan worden, je wordt almaar rijker. Maar zodra je gierig wordt is het afgelopen. Dan verarm je. Daarom is het ook zo triest voor Nederland als de regering wil bezuinigen op ontwikkelingsgeld. We geven al haast niets en dan moet het nog minder worden. Dat kan nooit zegen opleveren. Geef en u zal gegeven worden. Met de maat waarmee je meet zal u gemeten worden. Zaaien en oogsten, dertig, zestig, honderdvoudig. God zorgt voor de oogst wanneer wij zaaien. Jezus heeft het voorgedaan. Hij gaf alles, zelfs zijn eigen leven en wat oogstte Hij? Alle macht in hemel en op aarde. En die deelt Hij weer met ons.

Niets dan goeds

Spreuken 11:23
“Wat een rechtvaardige verlangt, brengt niets dan goeds, wat een goddeloze hoopt, veroorzaakt rampspoed.”

De Here Jezus zegt dat Hij is gekomen, opdat ieder die in Hem gelooft leven zal hebben in overvloed. Al het goede, alle zegen, alle bronnen wil Hij met ons delen. Hij is de Rechtvaardige en Hij brengt niets dan goeds. De Bijbel vat het kort samen: God is liefde, God is goed. Buiten God om is er geen bron die leven geeft, dus elk verlangen van een goddeloze veroorzaakt rampspoed, komt namelijk uit in de dood. Het is leven of dood, waar of niet waar, voor of tegen Jezus. Er is geen middenweg. Je leeft, of niet. Je bent behouden, of niet. Je bent gezegend, of niet. De vraag is nooit of je wel goed genoeg leeft, maar of je je plaats hebt ingenomen in Christus. Genade biedt jou alle zegen aan, geloof aanvaardt die zegen en ontvangt al het goede. Het draait alleen om geloof in Jezus. Geloof in wat Hij heeft gedaan en in wat Hij doet. De rest is rampspoed.

Schoonheid zonder verstand

Spreuken 11:22
“Schoonheid bij een vrouw zonder verstand is een gouden ring in de snuit van een varken.”

Wat betekent ‘zonder verstand’? De Here Jezus heeft het over de Farizeeërs van zijn tijd als Hij zegt: ‘Ze bezitten ijver, maar zonder verstand.’ Ergens anders in de Bijbel lees je dat de Heer het verstand opent van Zijn discipelen, zodat ze Hem kunnen ‘zien’ in de Schriften. Mensen kunnen er heel aantrekkelijk uitzien, maar als ze ‘het verstand’ missen, staan ze gelijk aan dieren, apen of varkens, dat maakt in dit verband geen verschil. Ook deze tekst benadrukt, dat we dieper moeten kijken dan de buitenkant. Het gaat om het kennen van Jezus, het kennen van De Genade. Wanneer je Hem kent zoals Hij jou kent, heb je geen gouden ringen nodig om mooi te zijn. God vindt ons mooi, prachtig, geweldig. Je bent geliefd en vol schoonheid.

Het nageslacht van een rechtvaardige

Spreuken 11:21
“Zo zeker als een onrechtvaardige gestraft wordt, zo zeker gaat het nageslacht van een rechtvaardige vrijuit.”

Jezus de Rechtvaardige nam de straf op zich voor alle onrechtvaardigheid. Door Zijn dood en opstanding kan Hij nu ieder rechtvaardig verklaren, omdat Hij het onrecht heeft weggedaan. God gedenkt de zonden niet meer. Ze bestaan voor Hem niet meer. De rechtvaardige stierf voor onrechtvaardigen om hen tot God te brengen. En nu is God rechtvaardig als Hij de schuldigen vrijspreekt. Wie door geloof in het werk van Jezus wedergeboren is, behoort tot het nageslacht van de Rechtvaardige, die gaat vrijuit. Dat is een goede boodschap van een goede God die ons liefheeft.

De HEER verfoeit bedriegers

Spreuken 11:20
“De HEER verfoeit bedriegers, wie eerlijk leven, zijn hem welgevallig.“

Ik heb het al eerder gezegd, maar de enige in wie God een welgevallen heeft gehad is Zijn eigen Zoon. Voor Jezus zijn werk op aarde begon, sprak de Vader: ‘Dit is Mijn geliefde zoon.’ Gods liefde wordt niet opgewekt door goede daden, Hij heeft ons lief omdat Hij ons liefheeft. Hij is liefde en heeft zijn liefde aan ons bewezen toen we nog zondaren waren. Jezus stierf voor ons voordat we konden zondigen. De oplossing werd al gegeven voor het probleem ontstond. Alles uit liefde. Al voor de grondlegging der wereld was het Lam van God bereid te sterven. Wat is het geweldig dat ons leven is verborgen in Christus bij God. Jezus is de geliefde en wij zijn ook geliefd net als Hij omdat we in Hem en uit Hem zijn.

Leven en dood

Spreuken 11:19
“Wie werkelijk rechtvaardig is vindt het leven, wie uit is op het kwaad de dood.”

Oprechtheid wordt bij God beloond met inzicht. Wie oprecht is vindt het leven en dat is Jezus. De zoekers van het kwade zijn gevangen in de dood. De moordenaar aan het kruis vond het leven toen hij in oprechtheid zei: ‘Gedenk mij Heer.’ Judas die Jezus’ metgezel was vond de dood. Hij zocht het kwade en vond de dood. Je positie maakt dus niet uit hoe het met je zal gaan, maar wel de gezindheid van je hart.

Winst en loon

Spreuken 11:18
“De winst van een goddeloze is bedrieglijk, het loon van een rechtvaardige is duurzaam.”

Let op het verschil tussen de woorden winst en loon. Winst is het gevolg van handel en loon het gevolg van arbeid. Winst en loon kunnen bedrieglijk zijn, maar ook duurzaam. Het is niet verkeerd om winst te maken, maar het bedrieglijke zit hem in de manier waarop. Of de prijs is te hoog, of het product is ondeugdelijk en dus zijn geld niet waard. Het zal de bedrieger een zorg zijn, zolang hij de winst maar kan opstrijken. Loon waarvoor geen arbeid wordt verricht is ook bedrieglijk. Eerlijkheid is een zaak van je hart. Als je wilt kun je makkelijk iemand benadelen, maar uiteindelijk benadeel je jezelf. God let erop of we trouw zijn in het kleine, want dan kan Hij ons het grotere toevertrouwen.

Liefdevol of wreed

Spreuken 11:17
“Wie liefdevol is, bewijst zichzelf een weldaad, wie wreed is, schaadt zichzelf.”

Wat je geeft komt op je eigen hoofd terug. De wet van zaaien en oogsten. Wie goed doet, goed ontmoet en wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in. Allemaal waarheid die we kennen uit de Bijbel en uit ons eigen leven. Hoe komt het dan toch dat we er regelmatig weer intuinen en toch liefdeloos zijn naar elkaar. We merken dat het de relaties schaadt en toch gaan we door. We zoeken vaak naar gelijk in plaats van geluk. De Bijbel vraagt: ‘Waarom lijd je niet liever onrecht?’ Als we de voetsporen van Jezus volgen, zullen we vaak te maken krijgen met de haat en tegenwerking van de wereld. Maar reageren we dan ook als Hij? Die als Hij gescholden werd niet terugschold en als Hij leed niet dreigde, maar het overgaf aan zijn Vader, die rechtvaardig oordeelt. Bewijs jezelf een weldaad en kies voor liefde, dat deed Jezus ook, tot in de dood en verder.

Mannen en vrouwen

Spreuken 11:16
“Een vrouw verwerft haar eer door haar bevalligheid, een man zijn rijkdom door zijn kracht.”


Mannen en vrouwen zijn verschillend. Dat hebben we ontdekt en ondanks het feit dat er mensen zijn die mannen en vrouwen gelijk willen stellen, lukt dat gewoon niet. Vrouwen met gespierde lijven zien er niet uit – vind ik – en mannen met nagellak ook niet. Mannen kijken voetbal en drinken bier. Vrouwen praten over hun kinderen en drinken witte of rode wijn. Ach het zijn natuurlijk stereotypen, maar in wezen zijn mannen en vrouwen bedoeld om elkaar aan te vullen, niet om elkaars plaats in te nemen. Bevalligheid hoort bij de vrouw en kracht bij de man, maar in Christus zijn beiden gelijk. Dat is het mooie van Gods koninkrijk. Daar is iedereen gelijk in waarde, daar ontvangt iedereen dezelfde liefde en genegenheid. Daar genieten we van elkaars kwaliteiten, maar vooral van God die dit alles heeft bedacht en geschapen.

Niet borg staan voor een vreemde

Spreuken 11:15
“Wie borg staat voor een vreemde brengt zichzelf veel schade toe, wie zo’n handslag wantrouwt, weet zich veilig.”

Borg voor iemand staan betekent dat je aan iemand je vertrouwen en je vermogen geeft. Je neemt het risico van een ander voor je rekening en dat loopt vaak slecht af. Misleiders en bedriegers zijn er genoeg in deze wereld en God roept ons op niet op mensen te vertrouwen. Voor christenen geldt dit ook. Je kunt tijd en middelen investeren in mensen in de hoop dat ze tot inzicht of tot geloof zullen komen. Je kunt de idee hebben dat God dat van je vraagt. Veel christenen zijn niet wijs op dit gebied en verwarren liefde met onnozelheid. Werp je parels niet voor de zwijnen, leert God ons. Kies met zorg degenen uit die je vertrouwen waard zijn. Dat moeten ze eerst bewezen hebben in het kleine, voor je ze het grote toevertrouwt. In dit alles is God je raadgever. Hij kent alle harten en leidt je door zijn woord en Geest. Dit woord van vandaag bijvoorbeeld.

Door gebrek aan visie gaat het volk ten onder

Spreuken 11:14
“Door gebrek aan visie gaat het volk ten onder, een keur van raadgevers brengt het tot bloei.”

Visie begint bij God. Hij heeft het overzicht over verleden, heden en toekomst. Het gaat er niet om wat wij zien, maar wat Hij ziet en erover zegt. Daarom begint visie met luisteren naar God de Vader. Hij is de beste raadgever. Als je visie niet bij Hem is begonnen, heb ik er een zwaar hoofd in. Daarom moeten de vele raadgevers een relatie met God de Vader hebben. Als ze raad geven, moet het overeenkomen met Gods raad. Zo voorkomen we dat we op mensen gaan vertrouwen. De beste leiders van een volk zijn zij die God als raadgever zoeken en zich laten omringen door mensen die dat ook doen.

Wie betrouwbaar is, hult zich in zwijgen

Spreuken 11:13
“Bij een roddelaar is een geheim niet veilig, wie betrouwbaar is, hult zich in zwijgen.”

Farizeeërs en Schriftgeleerden houden ervan de fouten van anderen in het licht te stellen. Ze zoeken op die manier de eer van mensen. Kijk eens, wij doen zulke dingen niet. De Here Jezus kijkt er dwars doorheen als Hij zegt, dat ze alleen de buitenkant van de beker reinigen. Het zijn gewitte wanden, maar van binnen vol doodsbeenderen. Waarom roddelen mensen zo graag? Om de schijn op te houden dat ze zelf zo niet zijn. Helaas, het is maar schijn, want ze zijn precies eender. Als je niet wil dat je geheimen bekend worden, vertel ze dan niet. De ervaring leert, dat weinig mensen kunnen zwijgen. De enige die nooit iets nadeligs over je zal vertellen is God. Hij is door en door betrouwbaar. Vertel daarom je geheimen aan Hem, daar zijn ze veilig.

Iemand met inzicht zwijgt

Spreuken 11:12
“Wie zijn medemens kleineert, heeft geen verstand, iemand met inzicht zwijgt.”

Kwaad spreken over een ander bederft ook iets in je eigen hart. Wie een ander kleineert, verheft zichzelf boven de ander. Daarmee bewijs je niemand een dienst, ook jezelf niet. Mensen maken fouten, dat zien we allemaal, maar we zien vaak de eigen fouten over het hoofd wanneer we ze van een ander bekritiseren. Iemand met inzicht zwijgt, omdat hij weet dat er geen goede en slechte mensen bestaan. Niemand is rechtvaardig, zelfs niet een, leert de Bijbel. Datgene wat we bij een ander veroordelen is ook in ons eigen leven te vinden. God heeft alle schuld op zich genomen en weggedaan. Hij zwijgt in zijn liefde en komt nooit met verwijten. Hij zwijgt liever dan kwaad te spreken over de zwakheid van zijn kinderen. Laten ook wij wijs zijn en zwijgen, morgen zijn we zelf aan de beurt.

Door de zegen van oprechte mensen komt een stad tot bloei

Spreuken 11:11
“Door de zegen van oprechte mensen komt een stad tot bloei, de uitspraken van goddelozen zijn haar ondergang.”

Oprechte mensen gaat het licht op in de duisternis, zegt de Bijbel. Ze krijgen inzicht en wijsheid van God en gebruiken die om te bemoedigen en op te bouwen. Ze verspreiden zegen door hun houding, woorden en daden. Ze zien de ander en proberen die te helpen zich te ontwikkelen. Daardoor wordt de zegen van hun eigen leven vermenigvuldigd in anderen. Het is Gods bedoeling dat op die manier het evangelie de wereld veranderen zal. Het evangelie is een kracht van God tot behoud. Begin met zegenen van je eigen huis, je straat, je omgeving, daarna zijn er zoveel mensen die meedoen, dat de hele stad tot bloei komt. De grootste zegen voor de stad is dat de goddelozen oprechte, rechtvaardige mensen worden. Dat kan alleen door het evangelie van genade bekend te maken in woord en daad.

Als het rechtvaardigen goed gaat, is heel de stad verheugd

Spreuken 11:10
“Als het rechtvaardigen goed gaat, is heel de stad verheugd, als goddelozen ten onder gaan, klinkt overal gejuich.”

We kennen allemaal de namen van onderdrukkers als Ceaucescu, Idi Amin of Stalin. Overal klonk gejuich toen ze van het toneel verdwenen. Het waren uitbuiters zonder mededogen. Ze leefden alleen voor zichzelf, ze waren zonder God in deze wereld en hun goddeloze leven bracht ellende en veel lijden voort. Wat een verschil met het leven van Jezus. Overal waar Hij kwam verzamelden zich grote scharen. Ze waren blij, omdat Hij hen goed deed. Zieken genazen, boze geesten werden uitgedreven en hongerigen gevoed. Hij leefde niet voor zichzelf en was een gever. Hij deelde uit van alle schatten die Hij bezat. Het is een van beide, of je bent een goddeloze die voor zichzelf leeft, of je bent een rechtvaardige en de stad verheugt zich. Wie in de Here Jezus gelooft heeft de Geest van Jezus ontvangen. Dat maakt je een gever net als Hij.

Een rechtvaardige wordt door inzicht gered

Spreuken 11:9
“Een kwaadaardig iemand richt met zijn woorden anderen te gronde, een rechtvaardige wordt door inzicht gered.”

In de Psalmen en in het Nieuwe Testament staat op verschillende plaatsen te lezen: ‘Ik vrees niet, wat zou een mens mij doen?’ Woorden van mensen kunnen vlijmscherp zijn, maar het woord van God is veel scherper. Als je luistert naar laster kom je om, maar wanneer je luistert naar wat God zegt, word je door Zijn wijsheid gered. Gods woord is een schild dat je dekt. Gods woord spreekt over zijn liefde voor jou. God breekt jou niet af, Hij bouwt je op. Hij veroordeelt je niet, maar spreekt je vrij. Vertrouw op Hem, Hij is je Helper. Hij is altijd bij je, wat zou een mens je doen?

Wie rechtvaardig is, wordt bevrijd van zijn ellende

Spreuken 11:8
“Wie rechtvaardig is, wordt bevrijd van zijn ellende, zijn plaats wordt ingenomen door een goddeloze.”

Je kan alleen bevrijd worden, gered worden, behouden worden door rechtvaardigheid. Want op een rechtvaardige heeft de boze geen grip. Jezus kon door de dood niet worden vastgehouden, want Hij bezit onvernietigbaar leven. Door te sterven en op te staan heeft Hij allen bevrijd die door angst voor de dood werden vastgehouden. De Rechtvaardige legde vrijwillig zijn leven af en droeg de straf voor de onrechtvaardigen. Wie dat gelooft is vrij, want God schenkt hem uit genade Zijn rechtvaardigheid. De enige die in de ellende blijft is de goddeloze, totdat ook hij zich laat vinden en zich overgeeft aan Gods genade.

Wanneer een goddeloze sterft, gaat al zijn hoop verloren

Spreuken 11:7
“Wanneer een goddeloze sterft, gaat al zijn hoop verloren, van zijn rijkdom hoeft hij niets te verwachten.”

Als een goddeloze rijk is, kan hij daarmee invloed hebben en macht uitoefenen. Maar wanneer hij sterft, moet hij dit alles loslaten en heeft hij niets meer. Voor de eeuwigheid heb je andere schatten nodig dan goud en zilver. De grootste schat is Jezus en zijn gerechtigheid. Wanneer je die vindt heb je hoop voor de toekomst. Alleen uit genade worden we behouden, alleen uit genade worden we gered, gereinigd en geheiligd. Zonder vlek of rimpel of iets dergelijks zullen we aan de Vader worden voorgesteld door Jezus onze Heer. In Hem bezitten we alle schatten van de hemel, in Hem ben je rijk en vol hoop.

Wie eerlijk leeft, wordt door zijn rechtvaardigheid gered

Spreuken 11:6
"Wie eerlijk leeft, wordt door zijn rechtvaardigheid gered, wie onbetrouwbaar is, raakt verstrikt in zijn begeerte."

Rechtvaardigheid is je bescherming. Je wordt erdoor gered, rechtvaardigheid beschermt je tegen de aanvallen van de boze. De Here Jezus zei daarover: ‘De overste der wereld heeft aan mij niets.’ Rechtvaardigheid maakt je onbereikbaar voor de boze. Voor het kruis was niemand rechtvaardig en na het kruis ook niet. Maar er is wel een groot verschil tussen voor en na het kruis. Want de overste van deze wereld is door de rechtvaardigheid van Jezus ontwapend. De macht van de zonde over mensen is verbroken. Door ons geloof in het werk van Jezus hebben we rechtvaardigheid ontvangen. We zijn teruggebracht in de veiligheid van Jezus. Hij is onze rechtvaardigheid. Telkens als de boze je aanklaagt of als je zelf je tekortkomingen ziet, mag je schuilen achter de rechtvaardigheid van Jezus. Dat is nu ook jouw rechtvaardigheid. Uit genade ben je behouden door het geloof. De boze heeft aan jou niets. Zolang je vast blijft staan op dit fundament van gerechtigheid ben je onaantastbaar.

Wie rechtvaardig leeft, baant zich een rechte weg

Spreuken 11:5
“Wie rechtvaardig leeft, baant zich een rechte weg, een goddeloze legt voor zichzelf een hinderlaag.”

De weg die Jezus ging op aarde was een rechte, rechtvaardige weg. De weg naar het kruis was van tevoren bepaald. Hij ging recht op zijn doel af en baande voor ons een nieuwe weg, recht naar het hart van de Vader. Op een rechtvaardige manier droeg de Onschuldige onze schuld aan het kruis. Door Hem alleen kan God ons nu op een rechtvaardige manier vrijspreken. Het is uit genade dat we zijn gered door het geloof. Een goddeloze – iemand die zonder God wil leven – mist deze vrijspraak en legt voor zichzelf op die manier een hinderlaag. Hij zal Gods toorn moeten dragen. Hij zal zelf rechtvaardig geoordeeld worden. Zonder geloof in het volbrachte werk van Jezus wordt niemand rechtvaardig verklaard. Dan blijft nog alleen het uitzicht op het oordeel over.